Mạnh Kim
Một
nhóm lính Mỹ quây quần bên cây đàn piano và đang hát. Bức ảnh trong ấn
bản “L’Ouest en tourist” Ouest-France, 2004. (Ảnh: National Archives
USA/Flickr)
Baritone
Benjamin DeLoache, người từng dạy nhạc tại Yale School of Music, đàn
hát cho những người lính chiến trận với cây Victory Vertical (STEINWAY
& SONS PHOTO COLLECTION / SAN DIEGO AIR AND SPACE MUSEUM ARCHIVE)
Vác súng ra trận chứ làm gì có
chuyện đưa dương cầm ra chiến trường! Nghe tưởng chừng “hoang đường”
nhưng đây là một trong những câu chuyện ít được kể khi nhắc lại bi sử
Thế chiến thứ hai, xảy ra cách đây 80 năm, khi hãng dương cầm lừng danh
Steinway & Sons đưa hàng ngàn cây piano ra mặt trận…
Những người lính và cây đàn ‘Victory Vertical’ (THE STEINWAY & SONS COLLECTION, LA GUARDIA AND WAGNER ARCHIVES, LAGCC, CUNY)
Thời chiến gạo châu củi quế,
như mọi quốc gia tham chiến Thế chiến thứ hai khác, Mỹ cũng siết chặt
mọi thứ. Chính quyền thậm chí yêu cầu nhiều hãng nhạc cụ phải đóng cửa,
dành nguyên liệu thiết yếu như sắt, đồng, thau và các vật liệu khác cho
công nghiệp vũ khí. Tuy nhiên, khi cuộc chiến lê thê dai dẳng, việc tìm
cách giúp quân đội giải trí để vực dậy tinh thần binh sĩ bắt đầu trở nên
quan trọng không kém. Steinway & Sons – hãng sản xuất piano do một
người Đức nhập cư (Heinrich Engelhard Steinweg; tên tiếng Anh là Henry
Engelhard Steinway) thành lập năm 1853 tại Manhattan, New York – đưa ra ý
tưởng chế tạo những cây dương cầm đứng (upright piano, dây đàn được lắp
dọc; khác với dây đàn ngang của grand piano), rộng không quá bốn mươi
inch (khoảng 101 cm) và nặng 455 pound (chừng 206kg) nhưng được thiết kế
thật chắc chắn. Chúng sẽ được thả dù từ máy bay, xuống chiến trường.
Những
cây dương cầm ‘Victory Vertical’ trong nhà kho Steinway & Sons (THE
STEINWAY & SONS COLLECTION, LA GUARDIA AND WAGNER ARCHIVES, LAGCC,
CUNY)
Họ gọi những cây piano này là
“Victory Verticals” hay “G.I. Steinways”. Để tránh cồng kềnh và không bị
gãy khi được thả từ không trung trong những thùng gỗ đóng kín, đàn được
thiết kế không có chân. Ngoài ra, người ta sử dụng keo chống nước; và
thân đàn được xử lý chống mối mọt côn trùng; phím được làm bằng
celluloid thay vì ngà; dây bass được quấn bằng sắt mềm (soft iron) thay
vì đồng.
Tổng trọng lượng kim loại trên
toàn bộ thân đàn chỉ bằng 1/10 so với piano bình thường. Ngoài ra còn
có các tay cầm đặt dưới bàn phím và mặt sau để bốn người lính có thể
khuân chuyển. “Lính trận Steinway” không mặc “trang phục” đen hay nâu
truyền thống. Nó được sơn màu xanh dương, xanh olive hoặc xám. Từ năm
1942 đến khi chiến tranh kết thúc (1945), Steinway & Sons sản xuất
khoảng 5,000 cây “Victory Verticals” – gần một nửa trong số đó được đưa
ra chiến trường; những cây còn lại cung cấp cho trường học và nhà thờ…
Một
ban nhạc quân đội Mỹ đang trình diễn cho lính tại Philippines (STEINWAY
& SONS PHOTO COLLECTION / SAN DIEGO AIR AND SPACE MUSEUM ARCHIVE)
Sau Thế chiến thứ hai,
Steinway & Sons tiếp tục phục vụ quân đội Mỹ. Khi tàu ngầm USS
Thomas A. Edison được đóng năm 1961, theo yêu cầu thuyền trưởng, người
ta đã mang một chiếc Steinway thẳng đứng xuống tàu. Cây đàn vẫn nằm suốt
trên con tàu cho đến năm 1983 khi USS Thomas A. Edison “giải ngũ”. Hiện
nó được trưng bày tại Trung tâm lịch sử Hải quân Hoa Kỳ ở Washington
DC.
Câu chuyện những cây piano
xanh lá cây của Steinway & Sons ngoài chiến trường nhắc nhớ hình ảnh
một số nghệ sĩ dương cầm có mặt trong cuộc chiến khốc liệt Thế chiến
thứ hai, trong đó có nghệ sĩ xuất chúng André Tchaikowsky (gia đình ông
bị giết thảm bởi Đức quốc xã); và đặc biệt nghệ sĩ Władysław Szpilman,
nhân vật được thuật trong tuyệt tác điện ảnh The Pianist trình chiếu
cách đây đúng 20 năm của đạo diễn Roman Polanski, với diễn xuất tuyệt
vời của Adrien Brody (phim giành Cành cọ vàng tại LHP Cannes 2002; giành
Oscar Đạo diễn cho Roman Polanski; và Oscar Nam diễn viên cho Adrien
Brody – chưa kể vô số giải lớn khác)…
Đóng
thùng Victory Vertical để chuyển ra chiến trường (STEINWAY & SONS
PHOTO COLLECTION / SAN DIEGO AIR AND SPACE MUSEUM ARCHIVE)
Không phải ai cũng biết câu
chuyện những cây “dương cầm thẳng đứng” của Steinway & Sons thời Thế
chiến thứ hai. Theo bài báo Detroit Free Press, một lần vào năm 2008,
giáo sư nhạc Đại học Eastern Michigan, Garik Pedersen, đến New York City
tìm mua một cây Steinway & Sons. Ngẫu nhiên Pedersen được đưa đến
văn phòng ông Henry Ziegler Steinway (lúc đó 94 tuổi; cháu cố của người
sáng lập Henry Engelhard Steinway). Hôm đó, Pedersen được Henry Z.
Steinway đích thân kể lại câu chuyện về “Victory Verticals”. Garik
Pedersen ngạc nhiên đến mức tự trách: “Làm thế nào một người có bằng
tiến sĩ âm nhạc chuyên về piano như mình mà chưa từng nghe câu chuyện
này?!”.
Vài tháng sau cuộc gặp trên,
ông Henry Z. Steinway từ trần. Giáo sư Garik Pedersen muốn câu chuyện
ông biết không kết thúc sau cái chết của một hậu duệ Steinway. Suốt
nhiều năm, từ Arizona, Texas, Florida đến Washington, tại bất cứ nơi nào
đến để giảng dạy và biểu diễn, giáo sư Garik Pedersen luôn kể lại lịch
sử những chiếc dương cầm thẳng đứng. Cũng nhờ vậy, Garik Pedersen tìm
được một số cây “G.I. Steinways” còn lưu giữ được ở Iowa, Alabama,
Tennessee và Ann Arbor (thành phố thuộc tiểu bang Michigan)…
Nghệ
sĩ Josef Hofmann biểu diễn trên một cây Victory Vertical với “thính
giả” là hai anh em William và Theodore Steinway – con của người sáng lập
Heinrich Engelhard Steinweg (THE STEINWAY & SONS COLLECTION, LA
GUARDIA AND WAGNER ARCHIVES, LAGCC, CUNY)
Thật khó có thể hình dung niềm
vui của những người lính trận khi nghe tiếng dương cầm ngay giữa trận
địa vừa ngưng tiếng đạn và mùi thuốc súng vẫn còn cay nồng khét lẹt.
Nhìn những tấm ảnh lưu trữ, có thể thấy nét rạng rỡ tràn đầy hạnh phúc
trên gương mặt họ; có thể cảm nhận cảm giác trân quý giây phút quý giá
vô ngần của họ khi họ thấy mình vẫn còn sống và còn nghe tiếng nhạc; có
thể thấu hiểu được giá trị cuộc đời của từng người trong bọn họ khi họ
thấy mình vẫn còn thở và còn cười. Họ chỉ chờ ngày cuộc chiến dai dẳng
và khốc liệt kết thúc.
Nhưng ngày mai, tiếng súng lại
nổ… Kho lưu trữ dữ liệu Steinway & Sons vẫn còn lưu một bức thư năm
1943 của binh nhì Kenneth Kranes, đóng quân ở Bắc Phi, gửi cho mẹ ở New
York. Anh viết: “Tất cả tụi con đều thích thú và cứ sau bữa ăn thì tụ
tập quanh cây đàn. Con ngủ với nụ cười hạnh phúc và đến tận hôm nay con
vẫn còn ngân nga vài ca khúc mà tụi con hát với nhau quanh cây đàn”… Một
tuần sau khi gửi bức thư, anh lính Kenneth Kranes tử trận…
Nguồn : https://saigonnhonews.com/van-hoa-van-nghe/cau-chuyen-dep-cach-day-80-nam-duong-cam-ra-tran/?fbclid=IwAR0Sz3pSwjR_tMFz3lbvc5m2mQVjeKFlP178Y1hmM-dqAEuoHlxqFGYGuH4
No comments:
Post a Comment