BỆNH VIÊM PHỔI

Viêm Phổi Là Gì? Có Những Loại Viêm Phổi Nào?

       Ở Hoa Kỳ, mỗi năm có hơn một triệu trường hợp phải vào bệnh viện và khoảng 40,000 người chết vì viêm phổi. (Nguồn: pexels.com)

        Trong những tuần gần đây, tin tức về việc vận động viên thể dục dụng cụ Mary Lou Retton phải vào bệnh viện vì một loại viêm phổi (pneumonia) hiếm gặp đã khiến nhiều người quan tâm và tò mò về căn bệnh này.

        Trên thế giới, viêm phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu cho trẻ em dưới 5 tuổi. Còn ở Hoa Kỳ, đây là nguyên nhân hàng đầu khiến người ta phải vào bệnh viện. Mỗi năm, có hơn một triệu trường hợp phải vào bệnh viện và khoảng 40,000 người chết vì căn bệnh này. Viêm phổi là do tình trạng các túi khí nhỏ trong phổi bị viêm, mức độ trải dài từ nhẹ đến nặng đến mức đe dọa tính mạng. Nếu không được điều trị, viêm phổi có thể dẫn đến những hậu quả chết người, như thiếu oxy và nhiễm trùng máu.

Viêm phổi được chẩn đoán như thế nào?

         Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp dưới (lower airways), đặc biệt là các túi khí nhỏ gọi là phế nang (alveoli), đóng vai trò là điểm trao đổi để cung cấp oxy vào máu và loại bỏ carbon dioxide. Có nhiều yếu tố khác nhau có thể gây ra bịnh viêm phổi, bắt đầu ở đường hô hấp trên và sau đó di chuyển vào các phần sâu hơn của phổi.

         Một số triệu chứng phổ biến của viêm phổi bao gồm ho, khó thở, đau ngực và mệt mỏi toàn thân. Để chẩn đoán viêm phổi, bác sĩ sẽ sử dụng ống nghe kiểm tra nhịp thở của bệnh nhân, và nghe được âm thanh tanh tách đặc trưng, tương tự như âm thanh của giấy bị nhàu. Tianshi David Wu, bác sĩ khoa hô hấp tại Baylor College of Medicine cho biết: “Bấy nhiêu là đủ để chẩn đoán bịnh viêm phổi rồi,” đồng thời nói thêm là nếu bác sĩ vẫn không chắc chắn, họ cũng có thể yêu cầu chụp X-quang phổi để xác nhận chẩn đoán.

 Bốn loại viêm phổi

         Viêm phổi có 4 loại chính được phân loại dựa trên nguyên nhân: do nhiễm vi khuẩn (bacterial), do nhiễm vi-rút (viral), do nhiễm nấm (fungal) và do bị nhiễm khuẩn bệnh viện (hospital-acquired).

         Theo bác sĩ Wu, phần lớn là “không có cách nào để biết liệu ca viêm phổi là do vi khuẩn, vi-rút hay nấm gây ra nếu chỉ khám thôi. Hầu hết các trường hợp bị viêm phổi đều không được chẩn đoán về nguyên nhân gây ra bịnh.” Thay vào đó, các bác sĩ sẽ điều trị dựa trên các triệu chứng của bịnh và tiền sử bệnh của bệnh nhân, sử dụng những thông tin này để đưa ra liệu trình điều trị tốt nhất.

          Đầu tiên, phổ biến nhất là viêm phổi do vi khuẩn. Bởi vì do vi khuẩn gây ra, cho nên nó có thể dễ dàng điều trị bằng kháng sinh. Sử dụng kháng sinh sẽ giúp giải quyết các triệu chứng, bệnh nhân sẽ bắt đầu cảm thấy khỏe hơn sau vài ngày dùng thuốc. Wu nói thêm: “Điều trị càng sớm càng tốt.” Ngoài ra còn có một loại vắc xin chống lại chủng vi khuẩn gây viêm phổi đáng chú ý nhất; vắc xin này được chuẩn thuận cho một số nhóm nhất định, bao gồm cả bệnh nhân trên 65 tuổi và những người từng mắc một số bệnh lý.

        Thứ hai là viêm phổi do vi-rút, ít phổ biến hơn. Loại viêm phổi này thường do một loại vi-rút như cúm, SARS-CoV-2 (vi-rút gây ra COVID-19), hoặc RSV (một loại vi-rút đường hô hấp thường gây ra các triệu chứng nhẹ giống như cảm lạnh) gây ra. Viêm phổi do vi-rút thường sẽ bắt đầu ở đường hô hấp trên, sau đó di chuyển xuống phổi.

         Nhiễm vi-rút cũng có thể khiến chúng ta bị viêm phổi do vi khuẩn, vì nó làm suy yếu hệ thống miễn dịch của chúng ta, khiến ta dễ bị nhiễm khuẩn thứ phát (secondary infection). Mặc dù không thể điều trị vi-rút bằng kháng sinh, nhưng có những loại vắc-xin có thể giúp ngăn ngừa: vắc-xin cúm hàng năm, vắc-xin COVID và vắc-xin RSV mới cho những người đủ điều kiện tiêm phòng.

         Thứ ba là viêm phổi do nấm, loại này rất hiếm và thường gặp ở những bệnh nhân có bệnh lý từ trước, chẳng hạn như hệ thống miễn dịch bị suy giảm. Lucas Kimmig, bác sĩ khoa hô hấp tại University of Chicago Medicine, cho biết viêm phổi do nấm có khuynh hướng ảnh hưởng đến những người bị rối loạn tự miễn dịch, các bệnh nhân đang hóa trị hoặc các loại bịnh mãn tính khác có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch. Viêm phổi do nấm cần có một chiến lược điều trị khác, và thường có thể chuyển biến nặng hơn do các biến chứng của cả viêm phổi và các bệnh lý khác.

          Cuối cùng, viêm phổi do bị nhiễm khuẩn bệnh viện được xếp là một loại riêng biệt vì môi trường bệnh viện thường khiến bệnh nhân tiếp xúc với một nhóm vi khuẩn khác nhau, bao gồm cả các chủng có khả năng kháng lại thuốc kháng sinh. Viêm phổi do bị nhiễm khuẩn bệnh viện có thể ảnh hưởng đến cách các bác sĩ điều trị. Bệnh nhân có nguy cơ mắc một số loại vi khuẩn khác nhau và điều này ảnh hưởng đến việc lựa chọn kháng sinh.

 Tại sao bệnh viêm phổi lại nghiêm trọng?

         Điều nguy hiểm ở bịnh viêm phổi là nếu không được điều trị, nó có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng và có thể lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể.

        Jason Turowski, bác sĩ chuyên khoa hô hấp tại Cleveland Clinic, cho biết: “Nếu có vi khuẩn hoặc vi-rút lây nhiễm vào tới trong phổi, sẽ không có cách nào để loại bỏ nó. Nó có thể lây nhiễm tràn lan khắp nơi.”

        Điều nguy hiểm nhất của bệnh viêm phổi là nó có thể làm cho phổi bị tổn thương, khiến cơ thể không nhận đủ lượng oxy cần thiết. Tổn thương này thường xảy ra do các tế bào viêm tích tụ trong phế nang, ngăn cản đường vận chuyển oxy đi vào và không cho carbon dioxide được giải phóng ra.

         Một nguy cơ khác là viêm phổi có thể lan sang các bộ phận khác, chẳng hạn như khoảng trống giữa phổi và thành ngực, hoặc vào mạch máu. Khi nhiễm trùng bắt đầu lan sang các bộ phận khác, nó có thể chuyển thành tình trạng sepsis (nhiễm trùng trong máu). Sepsis có thể nhanh chóng trở nặng và thường dẫn đến tử vong.

 Ai có nguy cơ bị viêm phổi cao nhất?

         Những người có nguy cơ bị viêm phổi cao nhất bao gồm trẻ em dưới 5 tuổi, người cao niên trên 65 tuổi và những người từng mắc các bịnh như bịnh tim mạch và bịnh phổi, hoặc những người có hệ thống miễn dịch suy yếu do hóa trị hoặc ghép tạng.

          Các yếu tố khác bao gồm mắc bịnh tiểu đường hoặc hút thuốc, uống rượu bia nhiều.

        Wu nói: “Hầu hết các dạng viêm phổi đều ở mức độ nhẹ và sẽ tự khỏi. Nhưng nếu nó nghiêm trọng đến mức phải phải vào bệnh viện thì có lẽ còn có những nguyên nhân khác.”

 Dấu hiệu cảnh báo viêm phổi đang chuyển biến xấu

         Đối với những bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh viêm phổi và đang hồi phục tại nhà, có một số dấu hiệu cho thấy họ có thể cần thêm sự chăm sóc y tế: dù đã được điều trị, uống thuốc, nhưng bịnh tình vẫn trở nặng, có thể là sốt không giảm, vẫn còn bị đau ngực hoặc khó thở, thở nhanh – những dấu hiệu cho thấy cơ thể không nhận đủ oxy.

         Điều quan trọng là hãy liên lạc với bác sĩ ngay khi cảm thấy có điều gì đó khác thường. Nếu được báo sớm, bác sĩ có thể hướng dẫn quý vị; và sau đó nếu tình trạng quý vị trở nên tồi tệ hơn, họ có thể giúp chuẩn bị sẵn mọi thứ khi quý vị cần phải vào bệnh viện.

         Nguồn:“There are actually 4 types of pneumonia. These are the differences” được đăng trên trang Nationalgeographic.com.